Ένα χαμόγελο αλλιώτικο από τ' άλλα.

                                                                                                                                                                    

 Οι τρεις κυρίες στις παραπάνω φωτογραφίες, εκτός του ότι είναι πολύ όμορφες και διάσημες, μοιράζονται ένα ακόμα χαρακτηριστικό: στο κατά τ' άλλα λαμπερότατο χαμόγελό τους μπορεί να παρατηρήσει κανείς το φαινόμενο yaeba, δηλαδή δυο δόντια που το ένα έχει καβαλήσει το άλλο. 

Δεν είμαι οδοντίατρος ώστε να γνωρίζω τους παράγοντες που οδηγούν σε μια τέτοια οδοντοστοιχιακή εικόνα, αλλά είναι νομίζω αυτονόητο πως δεν γεννιούνται μόνο οι Ιάπωνες με διπλά δόντια. Απλώς τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη είθισται οι γονείς να στέλνουν τα παιδιά τους από νωρίς στον ορθοδοντικό, καθώς οι πολιτισμοί αυτοί δίνουν μεγάλη αξία σε ένα χαμόγελο με λευκά και τακτοποιημένα δόντια.

Στην Ιαπωνία υπήρχε κυρίως παλιότερα ο άγραφος κανόνας καλής συμπεριφοράς να κρύβουν οι γυναίκες το στόμα τους όταν γελούσαν, και αν και δεν είμαστε σίγουροι για τους λόγους, υπάρχει μια ιστορική εξήγηση που φαίνεται αρκετά λογική. 

ξυρισμένα φρύδια και δόντια βαμμένα μαύρα

 Ως γνωστόν στα πολύ αρχαία χρόνια οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο συνήθιζαν να βάφουν διάφορα μέρη του σώματός τους- μάλιστα αυτό αποτελούσε συχνά διακριτικό κοινωνικής τάξης. Συνέχεια του εθίμου της ψιμυθίωσης λοιπόν, και έντονων κινέζικων επιρροών, λέγεται πως είναι και το λεγόμενο o-ha-guro: τον όγδοο αιώνα υπάρχουν μαρτυρίες πως οι κυρίες της αυλής συνήθιζαν να βάφουν (με οξειδωμένο σίδηρο) τα δόντια τους μαύρα, μια συνήθεια που ταξίδεψε στην ιαπωνική ιστορία, όχι μόνο μέσω των κυριων της αυλής, αλλά και όλης της αριστοκρατίας. Το  δέκατο έκτο αιώνα, οι αριστοκράτες άρχισαν να το αντιμετωπίζουν ως κάτι παρωχημένο και γεροντίστικο, οπότε και συνέχισε να υιοθετείται κυρίως από τις έγγαμες γυναίκες, τις άγαμες άνω των είκοσι ετών, τις γκέισες, και τις πόρνες. Επίσης στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα οι γυναίκες έβαφαν τα δόντια τους μαύρα σε ειδικές περιπτώσεις (γάμους, κηδείες κλπ). Το 1870 η κυβέρνηση το απαγόρευσε στους αριστοκράτες, και σιγά-σιγά ακολούθησαν με δική τους θέληση τα κατώτερα στρώματα.

Επειδή τα δόντια λοιπόν ήταν βαμμένα, λέγεται ότι οι γυναίκες συνήθιζαν να καλύπτουν το στόμα με το μανίκι του κιμονό ή με τη βεντάλια, όταν γελούσαν, και έτσι ίσως ξεκίνησε μια συνήθεια που φτάνει μέχρι τη μοντέρνα εποχή, όπου η κίνηση αυτή εθεωρείτο στοιχείο εκλέπτυνσης και καλής  ανατροφής. Ίσως πάλι, τα μαύρα δόντια είχαν περάσει ως τόσο φυσικά στην αισθητική τους, που όταν σταμάτησαν να τα βάφουν, το αποτέλεσμα φαινόταν περίεργο και γι' αυτό ένιωθαν την ανάγκη να τα κρύβουν.

Υπήρχε δε παλιότερα ο μύθος πως αν δεν καλύπτεις το στόμα σου όταν χασμουριέσαι, το κακό θα σου κλέψει την ψυχή. Κάποιοι ισχυρίζονται πως με την ίδια λογική άρχισαν να το καλύπτουν και όταν γελούν. Άλλωστε το ίδιο συμβαίνει και στην Κίνα και την Κορέα. 

Θα μπορούσαμε βέβαια να ισχυριστούμε πως σήμερα όσοι κρύβουν το στόμα το κάνουν για να μη φανεί η κακή οδοντοστοιχία, δεδομένου ότι η ορθοδοντική αποτελεί και από οικονομικής απόψεως πολυτέλεια στην Ιαπωνία.

Σε κάθε περίπτωση, η συνήθεια φαίνεται να φθίνει με το πέρασμα του χρόνου και την εντατική προσπάθεια της χώρας να βουτήξει  στη ρουφήχτρα της παγκοσμιοποίησης. Ακόμα όμως υπάρχουν γυναίκες ηλικιωμένες και κάποιες γκέισες που βάφουν τα δόντια τους μαύρα, όπως και εκείνες που καλύπτουν το στόμα όταν γελούν.

 Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι το savoir vivre της Δύσης υπαγορεύει να τοποθετούμε το χέρι μας μπροστά στο στόμα, όταν χασμουριόμαστε, ίσως διότι θεωρείται αγένεια να δείχνουμε το εσωτερικό του, ίσως πάλι για να μη μπει καμιά μύγα...                                            

Υπάρχει όμως άλλος ένας τρόπος, πιο ουσιαστικός και βαθύς για να εξηγήσει κανείς τη συγκεκριμένη συνήθεια, και με αυτόν θα ασχοληθούμε στην επόμενη ανάρτηση.