Το μυστικό της θάλασσας των δέντρων

βλ πρωτότυπο άρθρο εδώ για την εφημερίδα Kαθημερινή

Ξεκινώντας να γράφω αυτή την ιστορία ορμώμενη από την προβληθείσα στις Κάννες νέα ταινία του Γκας Βαν Σαντ, “the sea of trees”, με κεντρικό θέμα την αυτοκτονία και τόπο δράσης το δάσος Αοκιγκαχαρα ή Τζουκάι (θάλασσα από δέντρα) όπως κοινώς ονομάζεται το εν λόγω, δεν είχα ιδέα ότι η κατακλείδα μου θα είναι τέτοια, σκοπό είχα μόνο να εστιάσω στην αυτοκτονική παράδοση των Ιαπώνων και ίσως ακόμα και στους λόγους της, όμως η έρευνα με οδήγησε μόνη της σε άλλα μονοπάτια πιο επίκαιρα και πιο ουσιώδη.

Ένα μεγάλο δάσος στους πρόποδες του όρους Φούτζι, στη μακρινή Ιαπωνία. Εκεί όπου λένε πως οι πυξίδες δεν ξέρουν να δείξουν την ανατολή και όποιος κάνει το λάθος να παρεκκλίνει απ’ το μονοπάτι, δε θα ξαναδεί ποτέ το φως του έξω κόσμου. 

Από τα πολύ παλιά κιόλας χρόνια οι Ιάπωνες έδειχναν ιδιαίτερη αδυναμία στις ιστορίες φαντασμάτων και τον τρόμο που αυτές προκαλούν, τις γνωστές και ως Κ(β)άινταν, ιστορίες που στοίχειωσαν τη λογοτεχνία αλλά και το θέατρο Νο και Καμπούκι, στη Δύση επιχείρησε να τις εισάγει ο Λευκάδιος Χερν ενώ μέχρι σήμερα αστικοί μύθοι τρόμου διαταράσσουν σαδιστικά κατά περιόδους τις μέρες τις μαρμότας στη χώρα του Ανατέλλοντος – χαρακτηριστική η περίπτωση της λεγόμενης «γυναίκας με το σχισμένο στόμα» που σταματούσε μαθητές στο δρόμο, ρωτούσε αν είναι όμορφη, και στην αρνητική απάντηση αντιδρούσε με ένα είδος βίας που εδώ στην Ελλάδα δεν θα περιγράφαμε εύκολα ούτε σε ενήλικα πόσο μάλλον σε μικρά παιδάκια. Τέλος ήδη από την εποχή Έντο μικροί και μεγάλοι διασκεδάζουν παίζοντας το διάσημο εκεί παιχνίδι τρόμου με τίτλο «εκατό ιστορίες σε μια συνάντηση». Μάγια, ξόρκια, φαντάσματα, καταραμένοι τόποι, προλήψεις, με ρίζες στην αρχαιότητα ή στο παρόν, φαίνεται πως ο λαός αυτός αγαπά τον τρόμο μ’ έναν τρόπο σχεδόν μυσταγωγικό και παράλληλα πρωτόγονο. 

Έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου αυτή την πτυχή του πολιτισμού, ως λάτρης της ιαπωνικής παράδοσης και γλώσσας, αποφάσισα να κάνω μια βόλτα μέσα στο δάσος, με όπλο αυτή τη φορά όχι τη φαντασία, αλλά την αναζήτηση της αλήθειας. 

Στην αρχή ομολογώ πως σκόνταψα στην παραπληροφόρηση, τις προλήψεις και τις φανταστικές ιστορίες, το μυαλό μου άρχισε να πιστεύει πως το δάσος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια τουριστική ατρακσιόν, άλλο ένα χοτ σποτ φαντασμάτων που αξίζει κανείς να επισκεφτεί μόνο για να νιώσει την καρδιά του να χτυπά πιο δυνατά και σε ιαπωνικούς ρυθμούς. 

Το διαδίκτυο είναι γεμάτο φωτογραφίες, φαίνονται εκεί πινακίδες που αποτρέπουν την αυτοκτονία και παρέχουν πληροφόρηση σχετικά με κέντρα βοήθειας, ντοκιμαντέρ με δημοσιογράφους που επισκέπτονται το μέρος και ανακαλύπτουν σκελετούς, εγκαταλελειμμένες σκηνές και σημειώματα απεγνωσμένων, μια ολόκληρη κουλτούρα έπαρσης και κατάρας πίσω από μπλεγμένα κλαδιά με αναφορές και στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο που διάσπαρτες συνθέτουν το προφίλ ενός στοιχειωμένου δάσους. 

Με την πλήρη πεποίθηση πως η Ιαπωνία είναι ένα άπταιστα οργανωμένο κράτος και ενημερώνει πλέον ανελλιπώς επίσημα και διαδικτυακά τους πολίτες του για όλα τα θέματα κοινωνικού πολιτικού και νομικού ενδιαφέροντος, στράφηκα στις επίσημες πηγές, κι εκεί βρήκα ανάμεσα στα πλοκάμια των γέρικων δέντρων και της γραφειοκρατίας, εκείνο ακριβώς που έψαχνα. 

Η γραμματεία της κυβέρνησης εκδίδει και δημοσιεύει διαδικτυακά και σε μηνιαία βάση αναλυτικές και συγκριτικές στατιστικές αυτοκτονιών. Η λεπτομερής ανάλυσή τους προξενεί το δέος μεν, όχι όμως και την έκπληξη, μιας και το ποσοστό αυτοχείρων εκεί είναι παραδοσιακά ιδιαίτερα υψηλό. 

Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα λοιπόν το 2014 ο αριθμός αυτοχείρων στη Χώρα του Ανατέλλοντος ανέρχεται στους 25427, με πρώτη αιτία τα προβλήματα υγείας και δεύτερη τα οικονομικά και κοινωνικά, ενώ φαίνεται πως οι αρσενικοί αυτόχειρες υπερβαίνουν κατά πολύ αριθμητικά τις θηλυκές. Στους νεότερους ανθρώπους, η αυτοκτονία είναι πρώτη αιτία θανάτου.

Συνεχίζοντας την έρευνα ανάμεσα σε εκατοντάδες πίνακες, εστιάζω το ενδιαφέρον μου στον νομό Γιαμανάσι όπου βρίσκεται το δάσος και ανακαλύπτω πως εκεί σημειώθηκαν το 2014 257 αυτοκτονίες. Στον ιστότοπο του νομού συναντώ νέες επίσημες στατιστικές. Φαίνεται πως τα τελευταία έξι χρόνια διεκδικεί τον τίτλο του πρώτου σε αυτοκτονίες αναλογικά με τους υπόλοιπους, το δε αξιοσημείωτο είναι πως οι Ιάπωνες που βρίσκονται νεκροί μέσα στην εδαφική περιοχή του νομού, σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι, αλλά επισκέπτες, κάτι που οι αρχές φροντίζουν να τονίζουν σε κάθε σελίδα που αφορά στις αυτοκτονίες. Φαίνεται δε πως το θέμα «θάλασσα των δέντρων» απασχολεί ιδιαίτερα, μιας και προβλέπεται ειδικός τρόπος αντιμετώπισης και πρόληψης όσον αφορά στο εν λόγω μέσω οδηγιών που ανανεώνονται περιοδικά. 

Συγκεκριμένα προβλέπεται η δημιουργία «ένωσης δικτύου του δάσους Αοκιγκαχάρα που ενώνει τις ζωές» η οποία αποτελείται από εθελοντές, η αποτροπή των επισκεπτών από την ιδέα της αυτοκτονίας με απλή κουβέντα προς κάθε επισκέπτη που φαίνεται απελπισμένος, ενώ ως βασικός στόχος τίθεται μια τόνωση της εικόνας του δάσους ως μέρους που αξίζει κανείς να επισκεφθεί για την ομορφιά του παρά για ν’ αυτοκτονήσει, κάτι που προβλέπεται να επιτευχθεί και μέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων. 

Δείχνοντας εμπιστοσύνη στις επίσημες αυτές ανακοινώσεις και οδηγίες, είναι προφανές πως δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μύθο αλλά με μια αλήθεια που δικαίως προκαλεί ανησυχία και κινητοποίηση από την ίδια την πολιτεία με σκοπό τον περιορισμό του φαινομένου. 

Μέχρι εδώ όλα καλά. Όμως ας μου επιτραπεί να ολοκληρώσω τη σύντομη διαδρομή μου μέσα στο δάσος με ένα κύκλο. 

Το κράτος αυτό λοιπόν που και νομικά αντιμετωπίζει το δάσος ως φυσικό μνημείο αλλά και ενεργά κινητοποιείται κατά της φήμης του ως διάσημου μέρους που προσφέρεται για αυτοκτονία, έδωσε άδεια στην παραγωγή της ταινίας για να γίνουν εκεί τα γυρίσματα με θέμα την ίδια την αυτοκτονία, ακυρώνοντας έτσι τις προσπάθειες ετών για πρόληψη και αποτροπή του φαινομένου. Πράγματι το ιαπωνικό κράτος σε αντίθεση με τους πολίτες του είναι φτωχό και έχει ανάγκη από τουρισμό, πόσο θεμιτό όμως είναι να τον αυξήσει με τέτοιο τρόπο και σε τι ποσοστό θα το επιτύχει, εν δυνάμει σε βάρος των πολιτών του, είναι ένα θέμα ηθικής φύσεως της διακριτικής του δυστυχώς ευχέρειας. Διότι είναι προφανές πως ακόμα και - ή μάλλον ειδικά σε θέματα ζωής και θανάτου η ανθρώπινη φύση αντιδρά με συλλογική συνείδηση την οποία οφείλουμε να σεβόμαστε και να προστατεύουμε, πράγμα που φαίνεται πως στην πράξη τελικά στην περίπτωση του δάσους δε συμβαίνει. Ή ίσως απλώς κανείς δε μπορεί να τα βάλει με την κατάρα και το δάσος είναι πράγματι στοιχειωμένο.